Non quero falar de Estambul

“Tener nación, tener origen, nacer: crecer en una banda sensitiva para ser, ser, ser//Génesis de un mundo, para sentir, sentido. Anacos de un abecedario, de Chus Pato.

Humboldt

El paisaje es una pasión sensorial que se ve y se escucha apasionadamente. La composición romántica del mundo entraña una experiencia estética con mediación del conocimiento. Somos lo que pensamos.

      Puede que todo este trabajo no deje de ser una simple declaración de intenciones, un ejercicio de resistencia creativa, una exploración de la identidad personal a través del paisaje. Lo que si tengo claro es que el paisaje es fruto del conocimiento, una construcción socio-cultural, incluso mental; el concepto de naturaleza es otra cosa. Diez años de ensoñaciones, de lucha individual para encontrar una realidad a base de transitar, de reconocer, de establecer una forma de conocimiento y de reconocimiento del territorio. A veces sin tener claro el destino, pero dejando que la verdad surja, que esta sea quien te descubra y te atrape a través de los estados de ánimo, tan importantes a la hora de exploración del territorio.

     Es una obviedad que la globalización no nos ha hecho más libres, puede que nos conectara directamente a un mundo de mercancías y de redes, tan luminoso y “democrático” el, pero a costa de perder ciertas cosas para mi importantes, la identidad, la cultura, el idioma. Todo es ahora un maremágnum de ideas apresuradas y débiles, un entorno en el que todo es semejante, instantáneo, aparentemente reflexivo y digital. En medio de este caos las ideas y la cultura gratis se nos presenta febril e indigesta, en medio de la vorágine de mercados, mercancías y números, corremos el riesgo de olvidarnos del trabajo y del legado que nos da sentido como hombres, pueblo, país o como queráis llamarlo. En la era digital adquieren nuevamente interés esos mundos analógicos y físicos que algunos quieren denostar. Y no es nostalgia, ni una apuesta por los localismos, es la necesidad de enfrentarse a la fisicidad de los elementos, de sentir las atmósferas, lo inmaterial de una cultura que viene de lejos.

   En este viaje autobiográfico y creativo siento la emoción de algunas piezas antiguas como las de “País Celta” de principios del año 2000, primer ejercicio de introspección en el territorio a través de la mano del hombre, de su huella, de ese índice lumínico sobre el paisaje nocturno. La relectura una década después me obliga a repensar lo que en estas imágenes  está recogido y que casualmente encuentran gran conexión  y sentido con piezas recientes como la de “A Coieira”, a nivel creativo y personal llena de descubrimientos. Cómo unas imágenes, al margen de representar una acción determinada se pueden complementar con otros elementos y visiones e incluso hacer del espacio de la intervención una verdadera pieza artística, jugando con el absurdo en sí mismo ya que después de su “inauguración”, después de ese vaciado volvió a cerrarse en sí mismo haciendo que la naturaleza se apropiara nuevamente de él.

 “Non quero falar de Estambul”, al margen de hacer un recorrido por algunas piezas, por distintas series que me ayudaron a darle forma a un proyecto y entender un mundo legado, que admiro y quiero, y al que trato de aportarle otras visiones y conocimientos, explora nuevas líneas por las que pienso que está caminado mi trabajo. Sirva de ejemplo la instalación “Non quero falar de Estambul”, homónima al título de la muestra, que me está abriendo nuevas vías de exploración sensoriales y a complementar la mirada en muchas direcciones. En esta exposición para el Museo do Pobo Galego también he querido que piezas de su colección tuviesen presencia  en la sala estableciendo un diálogo, breve porque no se trataba de construir un bazar.

En fin, espero que todas estas pequeñas cosas, no casualmente expuestas en el Museo do Pobo Galego, sean de vuestro interés, y de paso tomar consciencia entre todos de que somos herederos de una cultura antigua fruto del trabajo –consciente o no- de muchos hombres que nos precedieron.

                            José Paz

Non quero falar de Estambul

“Ter nación, ter orixe, ser nacido: medrar nunha particular banda sensitiva para ser, ser, ser// Xénese un mundo, para sentir, sentido.  Anacos dun abecedario, de Chus Pato.

Humboldt

 A paisaxe é unha paixón sensorial que se ve e se escoita apaixonadamente. A composición romántica do mundo entraña a experiencia estética con mediación do coñecemento. Somos o que pensamos.

        Pode que todo este traballo non deixe de ser una simple declaración de intencións, un exercicio de resistencia creativa, unha exploración da identidade persoal a través da paisaxe.  O que si teño claro é que a paisaxe é froito do coñecemento,  unha construción socio-cultural, incluso mental; o concepto de natureza é outra cousa. Dez anos de ensoñacións, de loita individual por atopar unha realidade a base de transitar, de recoñecer, de establecer unha forma de coñecemento e de recoñecemento do territorio. Ás veces sen ter claro o sino, pero deixando que a verdade emerxa, que esta sexa quen te descubra e te atrape a través dos estados de ánimo, tan importantes  á hora da exploración do territorio.

      É unha obviedade que a globalización non nos fixo máis libres, pode que nos conectara directamente ao mundo das mercadorías e o das redes , tan luminoso e “democrático” el,  pero a costa de perder certas cousas para min pertinentes, a identidade, a cultura, o idioma. Todo é agora un maremagnum de ideas apresuradas e febles, un rebumbio no que todo é semellante, instantáneo, aparentemente reflexivo e dixital. No medio deste caos as ideas e a cultura de balde achégasenos febril e indixesta, no medio da voráxine de mercados, mercadorías e números corremos o risco de esquecernos do traballo e do legado que  nos dá sentido como homes, Pobo, País ou como queirades chamalo. Na era do dixital adquiren novamente interese eses mundos analóxicos e físicos que algúns  queren denostar. E non é nostalxia, nin unha aposta polos localismos,  é a necesidade de enfrontarse á  fisicidade dos elementos, de sentir as atmosferas, o inmaterial dunha cultura que ven de lonxe.

    Nesta viaxe autobiográfica e creativa sinto a emoción dalgunhas das pezas  antigas como as de “Pais Celta” de principios do ano 2000, primeiro exercicio de introspección no  territorio a través da man do home,  da súa  pegada , dese índice lumínico sobre a paisaxe nocturna. A relectura unha década  despois  obrígame a repensar o que nesas imaxes está recollido e que casualmente penso que atopan gran conexión e sentido con pezas recentes  como a da Coieira,  a nivel creativo e persoal  chea de achádegos.  Como unhas  imaxes, ao marxe de representar unha acción determinada pódense complementar con outros elementos e visións incluso facer do espazo da intervención a verdadeira peza artística, xogando co absurdo en si mesmo xa que este despois da súa inauguración, despois de ese simbólico valeirado voltou a pecharse en si mesmo facendo que a natureza se apropiara novamente de el.

     “Non quero falar de Estambul”, ao marxe de facer un percorrido por algunha das pezas, por distintas series que me axudaron a darlle forma a un proxecto  e entender un  mundo que me foi legado e ao que admiro e quero,  e ao que trato de aportarlle outras visións e coñecementos, explora agora  novas liñas polas que penso que está a camiñar o meu traballo. Sirva de exemplo a instalación “Non quero falar de Estambul”, homónima ao título da mostra,   coa que está en min abrir novas vías de exploración sensoriais e a complementar a mirada en moitas direccións. Nesta exposición para o Museo do pobo Galego quixen tamén que as pezas da súa colección tiveran presenza establecendo  un diálogo, incorporándoas á mostra, un diálogo breve porque non se trata de construír un bazar.

En fin, agardo que todas estas pequenas cousas, non casualmente expostas no Museo do Pobo Galego,  sexan do voso interese, e sirvan de paso para tomar consciencia de que somos herdeiros dunha cultura antiga froito do traballo -consciente ou non- de moitos homes que nos precederon. 

                              José Paz

               

Non quero falar de Estambul

“Como podemos achar pegadas no lugar onde se realiza a creación artística?
Non é ese un proceso invisible, non ten un lugar inaccesible, o cerebro do artista?”
O misterio da creación artística, Stefan Zweig
     Podería pensarse que a imaxe fotográfica é sempre mímese da realidade, que a cámara capta simplemente o que ve o artista, abducido por unha determinada sedución visual. Non obstante, a representación que chega ao espectador, tal e como se considera en O misterio da creación artística, responde máis a un proceso interior, que nace dentro e non fóra. Naquela conferencia pronunciada en 1940 en Bos Aires, Zweig afondaba aínda máis nas confidencias do proceso creativo cando afirmaba que mentres este acontece, o creador furga ata o fondo, subtraéndose do que o rodea.
     É posible que nas fotografías de José Paz exista moito dunha racionalidade organizada dende o cerebro, dunha reflexión premeditada, que “pensa” cada paso do proceso, ata chegar ao resultado final. Pero, non cabe dúbida de que cada escena que concibe lévase a cabo meténdose de cheo no propio corpo da súa proposta. O artista, como afirmaba o escritor austríaco, “está na súa obra”. E iso non só é posible se se exercitan os mecanismos racionais senón tamén aqueles outros nos que a paixón, esa querenza sensible que emana do corazón, toma protagonismo.
     A fotografía é para Paz unha especie de crisol no que converxen moitos aspectos: técnica, concepto, forma... O fotógrafo afronta o entrecruzamento de todos eles como unha presenza única, que esgrime como tese para indagar na relación coa natureza. Escruta o territorio, intervén nel buscando novas posibilidades, introdúcese nos seus segredos e remata por inmortalizalo.
     Dende a idea, pasando pola inxerencia na paisaxe, ata a revelación final prodúcese un percorrido na liña do que Beuys sintetizou como “artista total”. Dende o proxecto, atravesado formalmente pola estética da cor e a forma, ata a súa representación fotográfica, a cadencia plástica deixa igualmente as súas marcas en sendeiros de follas caídas, amoreadas nunha orde ilusoria, en árbores entrelazadas por fíos vermellos, en madeiros retocados con pintura ou nesas fendas humanas achandadas pola intrusión do ámbito natural. A realidade e a ficción móvense nun fino listón fronteirizo, difícil de delimitar.
     No Museo do Pobo Galego, Paz vai máis alá ao articular a súa obra con pezas do propio centro: legóns, aixadas, picañas ou rebolos para moer o cacao. Hai unha intención clara por referirse explicitamente á memoria, por solicitar a súa información ata facer que tradición e contemporaneidade se entendan. Mantén viva a idea de investigar testemuños como fonte inesgotable de recursos, por iso non foxe da historia senón que forza o seu encontro, promovendo unha relectura dende o presente, como nesas rachas amoreadas en planta circular que evocan inevitablemente os recintos fortificados dos castros celtas. 

     No título desta cita expositiva, o autor válese da argucia de aludir a unha trama, afastada da aparencia fotográfica.

     José Paz quere referirse expresamente a un ámbito próximo e familiar, o galego, e nunha transferencia magrittiana, como aquela na que o pintor belga xogaba coa metáfora enroscada entre a imaxe real e a representación dun obxecto, o fotógrafo ourensán fabrica equívocos con xeografías distantes que espertan dominios e significados ben diferentes. 

     Zweig preguntábase “como podemos achar pegadas no lugar onde se realiza a creación artística?”. Neste caso parece doado, porque antes de disparar o clic da súa cámara, José Paz vai deixando sinais sobre a terra, rastros na natureza que logo son impresionados pola fotografía para desencadear a curiosidade no espectador, obrigado a ter que recorrer á imaxinación para completar o eterno misterio da creación.

Mercedes Rozas

Non quero falar de Estambul

 Non quero falar de Estambul. Exposición de José Paz. Museo do Pobo Galego. Santiago de Compostela. 28 xullo ao 11 setembro. 2011

Adiccións chinesas

Como tantos días rematei nun chino, imaxino que por fastío, aburrimento ou falta de creatividade. Para que despois apunten á China coma a responsable dos males de Occidente. Dende sempre o mundo está cheo de barrios chinos e ninguén os sinalou como responsábeis de nada. No meu caso tratábase dun bazar, que é o máis parecido a unha viaxe de low cost. Merqueille dúas cousas, sempre que entras nun chino lles mercas algo. Un rotulador para facer un bosquexo e unha goma de borrar. No primeiro trazo o rotulador, unha especie de brocha chea de pintura, manchoume ás mans e desbaratou catro ou cinco páxinas do caderno, imaxino que tamén chinés. Pódese pedir máis? A culpa non foi do chino, era un home ben simpático